Το σύγχρονο κοινωνικό ιταλικό τραγούδι

Γράφουν: Μιχάλης Παπαμακάριος, Αντώνης Ν. Φράγκος - Μουσική
Τα τελευταία χρόνια, μέσω των φεστιβάλ των αριστερών πολιτικών νεολαιών, μας επισκέπτονται συχνά οι Banda Bassotti από τη γειτονική Ιταλία.
Αυτό το εμβληματικό συγκρότημα, εκφραστής της ιταλικής κοινωνικό – πολιτικής σκηνής, υπήρξε για πάνω από είκοσι χρόνια παντελώς άγνωστο στο ελληνικό κοινό, μόλις τη τελευταία δεκαετία άρχισε να γίνεται γνωστό, σήμερα δε, έχει κερδίσει χιλιάδες φίλους και ακροατές. Πέρα από τους ίδιους, άγνωστη ακόμη παραμένει και η σύγχρονη ιστορία και πραγματικότητα του πολιτικού και κοινωνικού τραγουδιού της χώρας τους. 

Η ιστορία του ιταλικού πολιτικού, ή αν θέλετε κοινωνικού τραγουδιού πηγαίνει στο βάθος αιώνων. Μάλιστα, τη μεγάλη άνθισή του τη γνωρίζει το δεύτερο μισό του 1800 μέχρι, περίπου, το 1978. Στην αρχή, είναι ο αγώνας για την ένωση της Ιταλίας με τους ερυθροχιτώνες του Γαριβάλδη και παράλληλα, αυτός των οκτώ ωρών εργασίας, η χειραφέτηση των γυναικών και άλλα κοινωνικά και πολιτικά διακυβεύματα της εποχής. ‘Έπειτα, ο αντιφασισμός του ’30 και του ’40, μετά  ο ιταλικός Μάης που είχε διάρκεια σχεδόν δέκα χρόνων. Τα τελευταία χρόνια, από τη δεκαετία του ‘90 μέχρι σήμερα, μια καινούργια γενιά κοινωνικών μουσικών έχει εμφανισθεί, η οποία μολονότι  δεν συγκεντρώνει τα ακροατήρια άλλων εποχών, λειτουργεί, με εξαιρέσεις, στο ανεξάρτητο κύκλωμα και κυκλοφορεί τις μουσικές της χωρίς περιορισμούς.

Το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό τραγούδι στην Ιταλία δεν γεννήθηκε εκ του μηδενός- πως άλλωστε- αλλά από μια μεγάλη παράδοση αιώνων, έτσι ώστε να φθάσει στις ημέρες μας φορτωμένο με σημασίες και συμβολισμούς του παρελθόντος. Σημεία που επιζούν και επηρεάζουν με τον τρόπο τους το έργο των σημερινών δημιουργών. Το θρυλικό “Bandiera Rossa”  και το αντάρτικο “Bella Ciao” ή, ακόμη το “Via DelCampo” του Fabrizio De Andre’ και το “Contessa” του Paolo Pietranzeli, έλκουν λίγο-πολύ την καταγωγή τους σε πολύ μακρινές λαϊκές μελωδίες. Έντονη είναι η παραγωγή πολιτικού τραγουδιού σε εποχές κοινωνικών αναταράξεων, όπως ο Οκτώβρης του ’17, ο Φασισμός- και όπως είπαμε παραπάνω ο μακρύς Ιταλικός Μάης. Σημαντική επιρροή για τους νέους μουσικούς αποτελεί το κίνημα των Cantautori, των τραγουδοποιών που ευδοκίμησαν, κυρίως,  τη δεκαετία ’68- ’78, με πιο γνωστούς τους Lucio Dalla, Francesco De Gregori, LucioBatisti και Fabrizio De Andre’. ‘Όλοι  τους πολιτικοποιημένοι, μα περισσότερο ο τελευταίος που υπήρξε και ο πιο συνεπής και μαζί με τους λιγότερο οικείους, Ivan Dela Mea, Giovanna Marini, Paolo Pietranzeli, Area καιGiorgio Gaber – για να ονομάσουμε μερικούς – προώθησαν ένα νέου τύπου πολιτικό τραγούδι, που ενίοτε ενδοσκοπούσε.

Αυτή η μουσική, κοινωνική και ευρύτερα πολιτιστική παράδοση, ζει στις ημέρες μας μέσα στα τραγούδια και τη στάση δημιουργών όπως οι Modena City Ramblers, οι Banda Bassotti, οι 99Posse, οι Colle der Fomento, οι Assalti Frontali, οι Bandabardo, οι Sud Sound System, οι Bisca, o Caparezza, οι Almamegretta, οιSpaccanapoli και τόσοι άλλοι τραγουδοποιοί και συγκροτήματα. Αναπτύχθηκε μέσα στο κίνημα των κοινωνικών κέντρων της δεκαετίας του ‘90, συνδέθηκε με το κίνημα no global, τη Γένοβα και τη Φλωρεντία, με το αντιρατσιστικό κίνημα, με το κίνημα κατά του Μπερλουσκόνι και σήμερα με το κίνημα ενάντια στην άνοδο της ακροδεξιάς και ενάντια στηn καπιταλιστική  κρίση και τις συνέπειες της.

Όλοι αυτοί οι δημιουργοί, πέραν των κοινωνικών τους ευαισθησιών και της πολιτικοποίησης τους, δείχνουν εξαιρετική μουσική ευρύτητα, υπερβαίνοντας τις μουσικές ταυτοποιήσεις του παρελθόντος. Το rock, το hip-hop, το drum n’ bass και η elettronica από τη μια, και η πλούσια λαϊκή ιταλική μουσική παράδοση καθώς και οι μουσικές του κόσμου από την άλλη, συνθέτουν το μουσικό σύμπαν μέσα στο οποίο γεννιούνται και λειτουργούν τα τραγούδια αυτών των δημιουργών. Και αυτό είναι που κάνει τη σκηνή του σύγχρονου ιταλικού κοινωνικού τραγουδιού τόσο ενδιαφέρουσα. Για αυτούς τους λόγους θα επιχειρήσουμε, εν είδη ενός «οδηγού ανακάλυψης» του σημερινού κοινωνικού τραγουδιού της Ιταλίας, να σας παρουσιάσουμε δημιουργούς και δίσκους αυτής της σκηνής.